La Bayadère (De tempeldanseres) (Russisch: Баядерка», Bayaderka is een ballet van de Franse choreograaf Marius Petipa (Marseille, 11 maart 1818-Hoeroef, 14 juli 1910): naar de muziek van (Ludwig) Léon Fyodorovich Minkus (Wenen, 23 maart 1826 – Wenen 7 december 1917). Oorspronkelijk geënsceneerd in 4 akten en 7 tableaus als benefietvoorstelling voor de Russische prima ballerina Ekaterina Vazem.

Vazem speelde de hoofdrol, Nikiya voor het Keizerlijk Ballet in het Keizerlijk Bolshoi Kamenny Theater Sint-Petersburg, Rusland, op 4 februari [oude stijl datum: 23 januari] 1877. Vanaf de eerste voorstelling is dit werk unaniem door internationale critici beschouwd als het ultieme meesterwerk van de wereldbefaamde en invloedrijke ballet choreograaf Petipa. Vooral de scène genaamd “Het Koninkrijk van de Schaduwen” welke een van de meest geliefde klassieke balletfragmenten ooit is geworden. In de 20e eeuw is dit deel vaak als apart pronkstuk opgevoerd. Het is een geraffineerde en typisch romantische “ballet blanc” scène. Een werk dat sindsdien veel nieuwe choreografieën heeft geïnspireerd.

Bijna alle moderne versies van La Bayadère zijn afgeleid van de Kirov Ballet Productie van 1941. Dit was een sterk geredigeerde versie door Vakhtang Chabukiani en Vladimir Ponomarev. Deze beroemde editie vormde de basis van een andere beroemde versie, die van Natalia Makarova wiens La Bayadère voor het American Ballet Theatre in 1980 in het Westen een enorme indruk maakte bij het balletpubliek en critici. Sindsdien is het werk opgenomen in het repertoire van veel grote balletgezelschappen inclusief Het Nationale Ballet in Amsterdam.

La Bayadère was de schepping van de dramaturg Sergei Khudyakov en van Marius Petipa, de vermaarde Premier Maître de Ballet van de keizerlijke theaters van St. Petersburg. De muziek was gecomponeerd door Ludwig Minkus, die van 1871 tot 1886 de officiële functie van Ballet Componist bij de Keizerlijke Theaters van St. Petersburg bekleedde.

Khudyakovs libretto voor La Bayadère (wat de Tempeldanseres of de Tempel Maagd betekent) vertelt het verhaal van de bayadère Nikiya en de krijger Solor, die eeuwige trouw aan elkaar hebben gezworen.

De Hoge Brahmaan is echter ook verliefd op Nikiya en leert van haar relatie met Solor.
Bovendien heeft de Rajah Dugmanta van Golconda Solor uitgekozen om te trouwen met zijn dochter Gamzatti (of Hamsatti, zoals ze in de oorspronkelijke productie bekend is), en Nikiya, zich niet bewust van dit arrangement, stemt ermee in te dansen op de verlovingsvieringen van het paar.

In zijn poging om Solor te laten doden en Nikiya voor zichzelf te krijgen, informeert de jaloerse Hoge Brahmaan de Rajah dat de krijger reeds eeuwige liefde heeft gezworen aan Nikiya over een heilig vuur. Maar het plan van de Hoge Brahmaan werkt averechts wanneer, in plaats van boos te worden op Solor, de Radja beslist dat het Nikiya is die moet sterven.

Gamzatti, die deze uitwisseling afluisterde, dagvaardt Nikiya naar het paleis in een poging om de bayadère om te kopen in het opgeven van haar geliefde. Terwijl hun rivaliteit intenser wordt, neemt Nikiya een dolk op in een vlaag van woede en probeert Gamzatti te doden, om vervolgens op het nippertje te worden gestopt door Gamzatti’s bediende. Nikiya vlucht vol afgrijzen naar wat ze bijna heeft gedaan. Net als haar vader gelooft Gamzatti dat de bayadère moet sterven.

Bij de verlovingsfeesten speelt Nikiya een sombere dans terwijl ze haar veena (Indiaas snaarinstrument) speelt. Ze krijgt dan een mand met bloemen waarvan ze gelooft dat ze van Solor zijn en begint een waanzinnige en vrolijke dans. Weinig weet ze dat de mand van Gamzatti is, die onder de bloemen een giftige slang heeft verborgen. De bayadère houdt de mand vervolgens te dichtbij en de slang bijt haar in de nek. De Hoge Brahmaan biedt Nikiya een tegengif voor het gif, maar zij kiest de dood liever dan het leven zonder haar geliefde Solor.